verhalen hebben een ziel, 4 okt.

Verhalen hebben een ziel in afrika. En mensen vinden het heerlijk om die ziel op te zoeken. 't Is algemeen bekend dat Afrika een cultuur is waar kennis en wijsheid veelal door verhalen wordt overgedragen. Afgelopen week was ik er getuige van.

Elke zaterdag probeer ik een prentenboek voor te lezen. Dit keer was 'de mooiste vis van de zee' van Mark Pfister (?) aan de beurt. Een verhaal van een vis met prachtige schubben. Een klein visje wil graag een schub krijgen, maar hij wordt verwaand afgewezen. Het visje vertelt dit aan zijn vrienden, waardoor de mooie vis wordt buitengesloten. Regenboogvis gaat naar de octopus, die hem adviseert zijn schubben uit te delen. De vis ervaart het geluk van uitdelen, omdat alle vissen zo blij worden! Hij is nog nooit zo gelukkig geweest als wanneer hij met zijn nieuwgevonden vriendjes samen speelt. Moraal van het verhaal voor de kleuters: het is goed om te delen, je moet niet alles voor jezelf houden.Zo ongeveer ging het in mijn kleuterklas in Oosterland! Hier gaat het echter anders.

Groot en klein zit in mijn klas. kinderen op 2 matrassen op de grond, ouderen op stoelen erachter. Op het moment dat de vis naar de octopus gaat om hem om raad te vragen stop ik. Wat zou jij zeggen als je de octopus was? De kinderen kijken me glazig aan. 2 volwassenen steken hun vinger op. En dan begint me daar een heel debat! Niet over de regenboogvis die moet delen, maar het kleine visje wordt uitgebreid onder de loep genomen. Waarom vraagt hij om die schub? En als hij nee krijgt, is dat dan een reden om gelijk buitengesloten te worden? God gaf die vis schoonheid, moet hij het dan weggeven? Das andere kost dan een groep kleuters! En voor mijn gevoel gaan ze tegen hun eigen cultuur in, door het op te nemen voor degene die weigert te geven, en degene die vraagt te veroordelen! In afrika moet je toch alles delen?

De argumenten en beredeneringen gaan maar door. Er moet ook nog in 2 talen vertaalt worden, dus we zitten al gauw een uur te discussieren over de regenboogvis en het kleine blauwe visje! De kinderen zijn de een na de ander in slaap gevallen, dit hele debat is voor hen niet boeiend.

Ik schijn als leerkracht alle antwoorden te moeten hebben, maar ik kaats ze mooi door. 'k Zit te genieten van de redevoeringen, ook al krijg ik de beknopte versie vertaald. Ik lees het verhaal uit, waarna de discussie nog een klein half uur doorgaat. Samuel is gefrustreerd over het feit dat de schrijver geen conclusie heeft geschreven. 't Hele verhaal uitgespit, iedereen heeft zijn les eruit gehaald, maar wat wilde de schrijver zelf nou eigenlijk zeggen! Een ander lacht: ik denk dat zijn papier op was. 't Is ondertussen etenstijd, dus nadat ik mijn conclusie heb gedeeld wordt de les afgesloten. Alle volwassenen hebben ervan genoten geloof ik. Ik moet flink schudden aan een paar kinderen, zo diep slapen zij! Een beetje bedremmeld sloffen zij ook de klas uit. De planning was een prentenboek en engelse les, maar flexibel als we zijn doen we engels morgen maar.  

Verhalen worden ook gebruikt om mensen terecht te wijzen zonder hen met de vinger aan te hoeven wijzen, wat bedreigend en veroordelend over komt meestal.  1 van de problemen waar ik tegenaan liep deze week is de houding van sommige patienten. Sommigen vragen elke keer om een kado. Anderen zijn nooit tevreden als je iets geeft. Ik probeer zo weinig mogelijk uit te delen, puur omdat ik bijna altijd een paar mensen heb die meer willen. Geef ik stickers, dan proberen er altijd een paar om er meer te krijgen. Geen dankjewel, maar 'ik wil er nog een'. Op zo'n moment vergeet ik de 90% die wel dankjewel zegt en niet zeurt, maar wind me op over die 10% die naar mijn idee gewoon asociaal zijn! Ik sprak afgelopen week 4 anderen die erg gefrustreerd waren over deze houding bij veel West-Afrikanen. Wanneer geven zij eens iets als blijk van waardering? Al was het maar een tekening ofzo. Nu voorkom ik die frustratie door gewoon niemand iets te geven. Ik bespreek het met Wilson, mijn coach in het begrijpen van de cultuur. Dat mensen om een kado vragen is normaal, maar dat ze ondankbaar zijn is niet goed. Maar als teacher kan hen bijspijkeren! Hoe? Vertel zondag een verhaal met een moraal! Elke zondagmorgen vertelt Wildon een verhaal met een moraal, als opening van de kerkdienst, om de harten voor te bereiden om Gods Woord te ontvangen. Ik had een preekverhaal bedacht in het verlengde van het visverhaal, maar toen Wilson de opzet hoorde, vertelde hij me voorzichtig dat dat toch iets te direct was. Zucht, in Nederland zeg je gewoon: "vind je dat niet een beetje ondankbaar om altijd maar om meer te vragen? Deze mensen hebben meegewerkt aan je gezondheid, en nu vraag je zo ook nog letterlijk het hemd van het lijf! Waarom geef je niet een keer zelf iets aan de mensen om hen te bedanken?" Nee, hier voorzichtig de hete brei benaderen en dan de zere plek voorzichtig aanwijzen, vooral niet met je vinger erop drukken! Zondagmorgen zit ik een uur achter mijn laptop, uiteindelijk heb ik een grof verhaal, maar 't zit lang niet goed in mijn hoofd. 'k Vraag Wilson of hij het asjeblieft wil doen. Hij zegt altijd een verhaal in zijn hoofd te hebben, dat kan hij dan nu mooi bewijzen. Geen probleem, 5 minuten later rolt er een geweldig verhaal uit zijn mond over een Europese vrouw die in afrika malaria helpt bestrijden. Op een dag komen er een paar kinderen naar haar toe. Ze zingen een lied voor haar waarin ze hun dank uitspreken. Conclusie: je hoeft niet rijk te zijn om iets te geven. Als je iemand wil bedanken, kun je dat op heel veel manieren doen. Neem dit verhaal vandaag mee en bedenk op wat voor manier jij de mensen die je zegenen kunt terugzegenen." Die middag komt een vrouw met een zak sinaasappels naar ons toe. De eerste vrucht op het verhaal?

Naderhand vraagt Wilson wat ik van het verhaal vond. Als ik wat vaag reageer, vraagt hij of de vertaling slecht was. Ik geef in grote lijnen het verhaal weer om te bewijzen dat het niet aan de vertaling lag. Hij is niet blij! Ik vergeet de helft! Ik leg uit dat ik het samenvat omdat hij het verhaal toch zelf kent!? 'k Hoef toch niet alle details na te vertellen? "Op die manier haal je de ziel uit een verhaal!! Naast ons zitten wat mensen mee te luisteren, die hebben nu maar een deel van het verhaal gehoord. Als zij aan een ander ook een verkorte versie vertellen, blijft er niks over van het hele verhaal. En dus ook niks van de hele boodschap!" Goeie genachten, 't was toch maar een verhaal?, schiet het door me heen. Is samenvatten hetzelfde als een verhaal ontkrachten?

Dan schiet ik in de lach. Voor ons is een verhaal een verhaal, leuk om naar te luisteren, that's it. Hier is het bijna een relikwie, die je met respect en eerbied moet behandelen, anders gaat de waarde ervan verloren!  

Dezelfde dag krijg ik nog een les in afrikaanse tact: een van de dagwerkers komt niet opdagen. Hij is die ochtend 2 uur geweest om zijn taken te doen, en is vervolgens vertrokken tot 3 uur 's middags voor een programma in de kerk. Ik ben niet zijn baas, maar voel me wel medeverantwoordelijk. Ik baal ervan, maar ik vind dat ik het wel moet laten merken dat ik dit geen goede houding vind, en het een volgende keer tegen de manager zeg. De manager bespreekt veel met me, vraagt mij om ook een oogje in het zeil te houden. Maar ik voel me een verklikker als ik het niet eerst met de schuldige persoon zelf bespreek. Geen achterbaks gedoe. Openheid boven alles. Ik wil in  alle eerlijkheid zeggen dat je naar mijn mening niet je geld kunt verdienen terwijl je niet op je werk bent! Hoe kaart je dit aan zonder veroordelend te zijn? 'k Zit er flink mee in mijn maag, hoe pak ik dit verstandig aan? 'k Ben niet zijn baas, dus hij zal vinden dat ik geen recht van spreken heb. Maar Chris is vrij vandaag en ik ben de enige van het schip die aanwezig is vandaag.

Weer is Wilson mijn reddende engel! Die middag hebben we engelse club. Een uur lang zit ik met een deel van de dagwerkers om de tafel, met als doel hun engels te verbeteren. Je mag alleen frans praten als een ander het voor je vertaalt. Koffi bedenkt elke keer een onderwerp waarover we discussieren. Vlak voor de meeting zie ik Wilson met Koffi smoezen. Als ik het onderwerp van discussie hoor, snap ik wat er is besproken; verantwoordelijkheid op je werkplek. Wat is je verantwoording en hoe hoor je te leven als christen op je werkplek? En in alle openheid kunnen we onze mening kwijt, reageren op elkaar, zonder dat we de vinger naar iemand wijzen. Zonder dat iemand op zijn tenen is getrapt, zonder boze gezichten, maar allemaal krijgen we van elkaar iets mee om over na te denken. Ook degene die er de kantjes afloopt! Bijzonder!

Die dag voel ik me witter dan wit! meer yovo dan ooit! Cultuurverschillen, vermoeiend maar boeiend!